Dünya
bazarlarında qiymətlərin tədricən enməyə başladığı bir vaxtda Azərbaycan
rəsmiləri ölkədə qiymət artımının son 1 ildə 21 faizi ötdüyünü bəyan ediblər.
Dövlət Statistika Komitəsi 2008-ci ilin geridə qalan dövrü üçün inflayasiya
göstəricilərini açıqlayıb. Rəsmi qurumun bahalaşmanın 21,3 faizə çatdığını
göstərməsi, həm yerli, həm də beynəlxalq ekspertlər səviyyəsində ciddi müzakirələrə
səbəb olub.
Hökumətin elan
etdiyi rəqəmlərə görə, ötən ilin sentyabr ayı ilə müqayisədə olkədə ərzaq
malları 30, qeyri-ərzaq məhsulları 11,3, xidmətlər isə 11,5 % bahalaşıb.
Ölkədə
alternativ inflyasiyanı hesablayan İqtisadi Tədqiqatlar Mərkəzinin həftənin
əvvəlində açıqladığı məlumata görə isə, son 1 ildə Azərbaycanda qiymtələr 28,34
faiz artıb. Təşkilatın mütəxxəssisləri bildirirlər ki, ilin axırına
inflyasiyanın 25 faiz səviyyəsində olacağı proqnozlaşdırılır.
Ümumilikdə, dünya boyunca ölkələr bir neçə
aydır ki, yüksək qiymət artımı və inflyasiya ilə qarşılaşmaqda idi. Lakin bu
iqtisadi fenomen artıq qismən aradan qalxmağa başlayıb. İndi hamını
təccübləndirən odur ki, qlobal maliyyə böhranı neftlə zəngin Azərbaycanda da
varlığını belə kəskin hiss etdirməyə başlayıb. Bəs bu problemin real səbəbləri
nədir və onunla Azərbaycanda necə rəftar etmək lazımdır?
Nyu Yorkda yeləşən "Medli" İqtisadi
Məsləhətlər Mərkəzinin eksperti Kaan Nazlının
fikrincə, Azərbaycan kimi ölkələrdə ərzaq qiymətlərinin böyük fərqlə artımı
real vəziyyətə adekvat deyil, burada süni problemlər də ola bilər.
"Qəribədir.
Çünki Aəzrbaycanda əsas qiymət artımı problemi ötən illərdə başqa amillərdən
qaynaqlanırdı. Yəni neft pullarının kəskin
axını və böyük yatırımlardan. Amma indi ortada belə kəskin qiymət artımının olması yenə təəccüblüdür.
Çünki dünya bazarlarında bu prosesin əksi gedir – qiymətlərdə düşmə var. Ona
görə də mənim fikrimcə, burada başqa probılemlər var. Məncə, bu, süni əngəllər
və ölkədəki seçkiöncəsi xərclərlə bağlı ola bilər".
Cənab Nazlının
fikrincə, ümumilikdə qlobal maliyyə sisteminin mənzərəsi dəyişib. Belə ki,
Amerikanın üzləşdiyi problemlər artıq Avropaya da sıçrayıb: "İnkişaf etməkdə
olan ölkələrdə iqtisadi sürət azalıb. İqtisadi böhran dövründə qidaya tələbat
azaldığı üçün, qiymətlərdə müvəqqəti
enmə də gözlənilir. Amma bu qısamüddətli prosesdir. Uzunmüddətli perspektivdə
isə dünyanı ciddi qida böhranı gözləyir. Çünki qidaya beynəlxalq tələbat artır
və bu da qiymətlərin artmasına, hətta
qida çatışmazlığılna səbəb ola bilər".
Beləliklə, gümanlar
müxtəlifdir. Ən bədbin fikir odur ki, Amerika Birləşmiş Ştatlarındakı iqtisadi
gerilələmələrin çoxluğu enerji qiymətlərində
əlavə azalmaya və bütün dünyada
inflyasiyanın azlamasına gətirib çıxara bilər. Bir qədər radikal fikir isə
bundan ibarətdir ki, Amerika iqtisadiyyatını tərk etməyə başlayan reqressiya
Avropaya yayılacaq, iqtisadi fəaliyyət məhdudlaşacaq, işsizlik aratacq,
inflyasiya isə deflyasiyaya çevriləcək. Amma bütün hallarda ekspertlərin
fikrincə, iqtisadi proqnozlara düzgün əməl edilsə, bu problemlər Azərbaycan
kimi ölkələrə o qədər də təsir etməməlidir.