Accessibility links

Buşun  xarici siyaseti ve neo-mühafizekarlar - 2002-05-02


Birleşmiş Ştatlar administrasiyası Yaxın Şerq problemi ile daha yaxından meşğul olduğu bir vaxt hakimiyyetde temsil olunmuş resmi şexsler vasiteçilik etmeye üstünlük veren “mö’tediller”e ve İsrailin herbi emeliyyatlarını destekleyib indiki merhelede danışıqların eleyhine çıxan “herb terefdarları”na bölünür. Mühafizekarlar, ya da indi neo-mühafizekarlar kimi tanınan şexslerden ibaret bir qrup Prezident Buşa bu yaxınlarda mektub yazaraq qeddarlıq, dözümsüzlük ve nifretin baş alıb getdiyi şeraitde İsraili desteklemeye davam etmeye çağırmışlar. “Siz beynelxalq terrorizme qarşı müharibe e’lan etmisiniz. İsrail de eyni müharibe aparır”-deye mektubda yazılıb. Mektubu imzalayanlardan biri, Yeni esr Amerika layihesinin direktoru Qeri Şmidt deyir ki, prezident Buş mektuba hele cavab vermeyib. Esline qalanda, onun cavab vereceyi gözlenilmirdi. Lakin mektuba Buş administrasiyasında müxtelif seviyyeli şexsler ferqli cavablar vermişler. Be’zileri onu alqışlamış, be’zileri ise eksine. Qari Şmit: “Mektuba müsbet reaksiyalar administrasiyada temsil olunmuş be’zi neo-mühafizekarlar terefinden verilib. Heç şübhe yoxdur ki, onlar hökumetde temsil olunmasaydılar bu mektuba imza atacaqdılar. Metbuat be’zi neo-mühafizekarların prezident Buşun terefdarı olmadıqları halda, siyasi sehnede esas rollar oynadığını teeccüble qaşrılayır”. Prezident Buşa mektubu imzalayan başqa bir şexs Marşal Vitman Vaşinqton Post qezetine müsahibesinde eyham vuraraq bele deyib: ”Ağ Evin heç bir te’sire me’ruz qalmayan bir idare kimi ad çıxarmasına baxmayaraq, burada neo-mühafizekarlardan ibaret bir qrup teşekkül tapmışdır”. Neo-mühafizekarlara qarşı duranlar kimdir? Yeni esr Amerika layihesinin direktoru Qeri Şmidt dövlet katibi Kolin Pauelin onların bir nömreli reqibi olduğunu deyir. “Prezident dövlet katibi Kolin Paueli regiona gönderende me’lum idi ki, bu seferin mahiyyetini o özü müeyyenleşdirecek. Buna göre de men teeccüb etmirem ki, dövlet katibi Pauelin Yaxın Şerqde vasiteliçilik se’ylerile bağlı fikirleri indi daha üstündür ve bu seferin nece keçeceyini o özü müeyyenleşdirmişdi”. “Eger Kolin Pauelin seferi müveffeqiyyetsizliye uğrasaydı meseleler başqa şekil ala bilerdi”-deye Qeri Şmidt sözüne davam edir. “O zaman prezident özünün vasiteçilik se’yleri ve İsraile yeniden tam herbi destek vermek haqda bir daha yaxşı fikirleşmeli olardı”. Lakin cenab Şmidt qeyd edir ki, neo-mühafizekarlar müeyyen derecede prezidentin meyllerine şübhe ile yanaşırlar. “Buna onların esası var”-deye Corctaun iniversitetinde Müselman-Xristan anlaşma merkezinden professor Con Vul söhbete qoşulur. Siyasetde konsensus olmadığı halda, prezident rehberlik etmek funksiyasını yerine yetire bilmir. “Buna göre de Kolin Pauelin seferi sadece olaraq bunu tesdiqlemiş oldu ki, Birleşmiş Ştatlar meseleye diqqet yetirmelidir. Amma mende ele bir fikir yaranmadı ki, prezident Buş Pauele xüsisi tapşırıq verib. Eksine, o, dövlet katibini veziyyeti öyrenmek üçün oraya göndermişdi”. Professor Vull deyir ki, neo-mühafizekarların görüşleri olduqca sade olduğu üçün bele populyardır. Bu, terorizme qarşı mübarizede “ya bizimlesiniz, ya da bize qarşısınız” deyen prezidentin mövqeyile üst-üste düşür. “Neo-mühafizekarlar yegane super dövlet olmaq üçün Birleşmiş Ştatların kifayet qeder gücü olduğuna tam emindirler. Onlar az qala demek isteyirler ki, işleri istediyimiz kimi etmek üçün bize heç Avropalı müttefiqlerimiz de lazım deyil. Belelikle, bu, korluqdur, qlobal siyasetin bir-birile bağlılıq prinsipi esasında qurulduğunu görmermekdir ve menim fikrimce, bu, real problemler yarada biler”. Korluqdur, yoxsa yox, lakin dövlet departamentinin yüsek seviyyeli resmi nümayendesinin Nyu York Tayms qezetine bildirdiyine göre, neo-mühafizekarlar öz dediklerinin üstünde israrla dururlar. Resmi nümayende deyir ki, bu adamlar inadkardırlar ve onlara müqavimet göstermek me’nasızdır. Nyu York Tayms qezeti yazır: “Mühafizekarların fikirleri dar olsa da, bu fikirler arasında bir elaqe var. Dövlet katibi Kolin Pauel her bir mövzu üzerinde ayrıca fikirleşmeye üstünlük verir, mühafizekarlar ise bütün meseleleri bir yere yığıb fikirleşdirklerine göre dövlet katibini üsteleyirler. Onlar dünya üçün ele bir yeni sxem fikirleşiler ki, Birleşmiş Ştatların siyasi meselelere müdaxile etmesini nezere alsaq, burada qanun-qayda yaratmaq mümkün olmayacaq”.

XS
SM
MD
LG