Accessibility links

Senat İraqla müharibenin Amerika üçün neye başa geleceyini müzakire edir - 2002-08-02


Metbuat Buş administrasiyasının Seddam Hüseyni devirmek üçün müxtelif variantları nezerden keçirdiyi haqda me’lumat verdiyi bir vaxt, Amerika Senatının xarici elaqeler komitesi İraqda rejimin deyişmesi ve yeni hökumete yardımın neye başa geleceyini götür-qoy edir. Milli tehlükesizlik meseleleri üzre keçmiş müşavir Sendi Berqer bunun en çetin missiyalardan biri olacağını düşünür. “Amerika xalqı en böyük sınaqlardan birine hazır olmalıdır: mülki toqquşmalar, İraq terefinden kimyevi hücumlar baş vere biler, Seddam Hüseyn insanlardan sedd kimi istifade ede biler ve nehayet, uğur qazansaq Amerikanın illerle İraqda mövcudluğu meselesi var.”

On iki il bundan evvel İraq herbi qüvvelerini Küveytden çıxarmaq üçün Birleşmiş Ştatların heyata keçirdiyi “Sehra tufanı” emeliyyatında iştirak etmiş teqaüdde olan polkovnik Skot Feyl hesab edir ki, Seddam Hüseyn hakimiyyetden devrildikden sonra Amerikanın ölkede mövcudluğu zeruridir. “Men deyerdim ki, 5-6 il üçün texminen 5 min nefer adamdan ibaret qüvve lazım olacaq.”

Senatın xarici elaqeler komitesinin sedri, Delaver ştatından senator Co Baydenin heablamalarına göre, Seddam Hüseyni devirmek ve İraqın berpası Birleşmiş Ştatlara 75 milyard dollara başa gelecek. O deyir ki, berpa işleri zamanı Birleşmiş Ştatların herbi qüvveleri qarşısında müxtelif vezifeler qoyacaq. “Bu missiya 8 en böyük şeherin tehkükesizliyini te’min etmek, bizim aşkar etmeye çalışdığımız kütlevi qırğın silahları istehsal eden müessiseleri zerersizleşdirmek, İran serheddi ve Kürd erazilerine nezaret etmek, neft yataqlarının tehlükesizliyini te’min etmek, qaçaqmalçılığın aparıldığı Suriya ile serhedde, Decle ve Ferat çayları boyu erazilere nezaret etmek, ümumi terksilah ve demobilizasiyanın heyata keçirilmesini nezerde tutur.”

İndiana ştatından respublikaçı senator Riçard Luqar bele bir ssenarionun neye başa geleceyi ve bunun yaratdığı riskleri soyuqqanlıqla götür-qoy edir. “Burada çox böyük xerclerden, adamların öz öhdesine götürdüyü vezifelerden, bununla yanaşı, uzun iller bir ölke üçün maliyye vesaitinden söhbet gedir. Özü de ki, İraqda demokratiyanın genişlenmesi qonşu ölkeler terefinden tehlüke kimi qarşılana biler. Yeni İraq hele demokratiyanın her bir yerde qelebe çalağı ehsab edilmemelidir.”

Keçmiş müdafie naziri Kaspar Uaynberqer Seddam Hüseyni hakimiyyetden devirmek missiyasının çox riskli olduğu ve Birleşmiş Ştatlar qarşısında olduqca böyük vezifeler qoyulduğu haqda fikirlerle razı deyil. “Fikrimce, bunların böyük hissesi fealiyyetsizlik yaratmaq üçün teşkil edilmiş bir qrup adamlardır. Biz hamımız bununla razıyıq ki, rejim dehşetli bir rejimdir, Seddam Hüseyn en iyrenc bir şexsdir ve o getmelidir. Amma bununla bele, hamı sonradan qarşıya çıxacaq çox böyük çetinliklerden danışmağa başlayır. Seddam Hüseynin getmesi regionda qarmaqarışıqlığın olmayacağı demek deyil.”

Kaspar Uaynberqer hesab edir ki, Birleşmiş Ştatların çevik ve celd emeliyyatı neticesinde Seddam Hüseyn çox uğurlu bir şekilde hakimiyyetden salına biler. Onun fikrince, müharibeden sonra Amerikanın İraqda uzunmüddetli mövcudluğu heç de zeruri deyil, ona göre ki, Seddam Hüseynin hakimiyyetden salınmasından razı qalan ereb müttefiqleri böyün hevesle ölkenin yeniden qurulması işine başlayacaqlar. Bununla bele, prezident Buşun İraqda rejimin deyişdirilmesi çağırışına baxmayaraq, administrasiyanın resmi nümayendeleri bildirirler ki, İraqa hücum edib-etmemekle bağlı helelik qerar qebul edilmemişdir.

XS
SM
MD
LG