Çinin Sincanda uyğurlara və etnik azlıqlara qarşı kütləvi həbsləri Qərb tərəfindən pislənir. Amerikanın Səsinin jurnalistlərindən biri repressiyaların və həbs qorxusunun şahidi olub.
Qorxu iflic yarada bilər.
"Yalnız yatağında uzanırsan, ayağa qalxa bilməzsən" - deyə, mühacirətdə yaşayan Qasım Kaşqar bildirib.
Qorxu Qasım Kaşqarı heç vaxt mümkün hesab etmədiyi bir işə sövq edib.
"Ölkəmi tərk etmək istəmirdim".
Pekinin Sincanda uyğurları təqib etməsi və polisin dəfələrlə onu dindirməyə çağırması ilə Kaşqar 2017-ci ildə Çindən qaçır. O, ABŞ-a gedir və Amerikanın səsində jurnalist kimi çalışmağa başlayır. Amma uyğur müxbir hələ də öz adı ilə yazmasa da, Çin hökumətinin vətəndəki ailəsinə edəcəyindən qorxur.
"Mən onlarla dost, şəxsi mentorlar, müəllimlər və bəzi qohumların hədəf alınmasını görmüşəm. Onlar təcrid olunmuş, həbs edilmiş, öldürülmüşdülər".
Uyğur ekspertlər, o cümlədən 2020-ci ildə "Uyğurlara qarşı müharibə" kitabının müəllifi Şon Roberts bildirir ki, əsasən Sincanda yaşayan 11 milyon uyğurdan 1 milyondan çoxu kütləvi düşərgələrdə saxlanılır.
"Bu həbslər etnik baxımdan profilləndirilib, bu o deməkdir ki, bütün uyğurlar saxlanıla və həbs oluna biləcəkləri potensialına görə daim qorxu altındadırlar".
ABŞ və bir sıra digər ölkələr Pekini soyqırımda ittiham edir. Çinin ABŞ-dakı səfirliyi müsahibədən imtina edib, lakin Amerikanın Səsinə düşərgələrin peşə mərkəzləri və Çinin siyasətlərinin haqlı olduğunu bildirən şərhlər verib.
Şöhrət Zakir 2021-ci ildə Çinin ABŞ-dakı səfirliyinin təşkil etdiyi tədbirdə Sincan-Uyğur Muxtar Bölgəsinin qubernatoru kimi iştirak edib.
"ABŞ və Qərbdəki bəzi anti-Çin qüvvələri Sincan xalqının yaxşı həyat sürdüyünü qəbul etmir. Onlar heç bir əsas, səbəb olmadan Sincanı damğalayır və hətta soyqırım yalanını uydururlar".
Çində yaşayarkən Kaşqar bir neçə ingilisdilli müsabiqənin qalibi olub. Bu, Çin dövlət televiziyası tərəfindən yayımlanıb. Lakin bu reklam hakimiyyətin diqqətini çəkib. O deyir ki, polis hətta onu xaricdə işləmək, uyğurların hüquqlarını müdafiə təşkilatlarına casusluq etmək üçün işə cəlb etməyə cəhd edib.
"Mən iyrəndim. Özümü şərəfsiz hiss etdim".
Əvəzində Kaşqar dil məktəbi açır. Lakin Çində repressiyalar artdıqca, səlahiyyətlilər onu dindirməyə başlayır. Onun tanıdığı insanlar yoxa çıxmağa başlayır. O da "yoxa çıxa biləcəyindən" qorxaraq arvadı və kiçik qızı ilə qaçır.
Amerikanın Səsinin efirində Kaşqar indi Sincan və Çinin azlıqları haqqında məlumat verir.
"Sonunda bunu etməkdən sevinc və rahatlıq hiss edərdim, çünki bilirəm ki, mən varam və dünyaya nə baş verdiyini bildirməkdə müəyyən təsir göstərə bilərəm".
Sükutun təhlükəsizliyin təminatı olmadığını bilən Kaşqar əsl adı ilə özünün və başqalarının hekayələrini paylaşmağa hazır olduğunu bildirir.