İyulun 10-da Con
Hopkins Universitetinin Mərkəzi Asiya və Qafqaz İnstitutunda “Qazaxıstan və
Onun Qonşuluğu” başlıqlı təqdimat keçirilib.
Mühazirəçi Riçard Vayts Qazaxıstanın üzləşdiyi problemlərdən və əldə
etdiyi nailiyyətlərdən bəhs edib.
Vaşinqton şəhərində
yerləşən Hudson İnstitutunun aparıcı tədqiqatçısı və direktoru olan cənab Vayts
ötən onilliyi Qazaxıstan üçün əsasən uğur kimi dəyərləndirdi. Riçard Vaytsın çıxışı İpək Yolu seriyasında
nəşr edilən “Qazaxıstan və Avrasiyanın Yeni Beynəlxalq Siyasəti” adlı kitaba
əsaslanırdı. Onun sözlərinə görə
Astananın yürütdüyü multi-vektorlu siyasət regionda başqa dövlətlər tərəfindən
təqlid edilir. Bir vaxtlar kənd
təssərüfatı məkanı kimi tanınan bu sabiq Sovet respublikası ötən illər ərzində
qüdrətli siyasi elita yetişdirib və burada orta sinif genişlənməkdədir. Vayts nefti iqtisadi inkişafın başlıca
mühərriki kimi görür. O biri tərəfdən
müdrik islahatlar və yaxşı qanunlar olmadan Astana bu nailiyyətləri əldə edə
bilməzdi. Həmçinin Qzaxıstan
hökumətinin yürütdüyü xarici siyasət onu beynəlxalq məkanda tanınan fiqurlardan
birinə çevirib.
Sovet dönəmində Qazaxıstan adətən Mərkəzi Asiya dövlətləri qrupuna daxil edilir və ölkə bu regional kontekstdə dəyərləndirilirdi. Lakin Astanının Trans-Xəzər siyasəti onun Avro-Asiya məkanında rol oynamasına geniş imkanlar yaradıb. Qazaxıstan MDB, Kollektiv Təhlükəsizlik Müqaviləsi Təşkilatı, və Şanxay Əməkdaşlıq Təşkilatının üzvü olmaqla yanaşı həm də NATO, Avropa Birliyi və ATƏT-lə sıx əməkdaşlıq edir. Rəsmi Astana Rusiya ilə ABŞ arasında ortaq məxrəc qismində kütləvi qırğın silahlarının məhv edilməsində nüvə qaçamaqlçılığına qarşı mübarizədə aktivlik nümayiş etdirib.
Vaytsın sözlərinə görə Prezident Nursultan Nazarbayev hədəfin Qazaxıstanı transkontinental iqtisadi körpüyə çevrimək olduğunu bəyan edib. Bu baxımdan Qazax rəsmiləri regional nəqliyyat, boru kəmərləri və kommunikasiya şəbəkələrinin qurulmasına xüsusi diqqət yetiriblər. Onlar ticarətə qoyulan süni maneələri və tarifləri aradan qaldırmaqla Avrasiya regionunda özəl investitisya mühitinin yaxşılaşmasına xidmət göstəriblər. Qazaxıstan hökumətinin regional inteqrasiyaya verdiyi önəm təbii ki, Atstananın maraqlarına xidmət edir. Belə ki bir ölkədə baş verən iqtisadi siyasi və ya təhlükəsizlik problemi o birisinə də təsir göstərir.
Eyni zamanda Hudson
İnstitunun alimi ölkənin inkişafının post-Nazarbayev nəslinin götürəcəyi
kursdan və Avropa qurumları ilə münasibətlərin tənzimlənməsindən asılı
olacağını qeyd etdi. Ölkəni uzun müddət
idarə etmiş Nazarbayev hazırda sabitliyin qarantıdır. Lakin təminat yoxdur ki, Nazrbayev əvvəl-axır hakimiyyəti tərk
etdikdən sonra Qazaxıstan təcrübəli rəhbərlik altında inkişafını davam etdirə
biləcək. Bunun üçün isə ciddi siyasi və
demokratik islahatlar tələb olunur.
2010-cu ildə Qazaxıstan ATƏT-ə rotasiyalı rəhbərliyi əlinə alacaq. Qazax rəsmiləri bu imtiyazı ölkələrinin
uğurlu iqtisadi və siyasi islahatlarının göstəricisi kimi nümayiş
etdirirlər. Eyni zamanda Qərb
dövlətləri ümid edirlər ki, Qazaxıstan hökuməti liberal siyasi islahatlar
həyata keçirməklə və ölkəni ATƏT standardlarına yaxınlaşdırmaqla təşkilata
layiqli üzv ola və özünün keçmiş Sovet məkanındakı nüfuzunu genişləndirə
biləcək.