Çin Kommunist Partiyası iyulun 1-də 100 illiyini qeyd edir. Kiçik bir idealist qrupundan dünyanın ikinci böyük iqtisadiyyatına və dünyanın ən böyük nəzarət dövlətinə çevrilən Çin partiyasının 92 milyon üzvü var.
Daxili siyasətləri dünyanın ən çox əhalisi olan (1,4 milyard insan) bu ölkədə bütün sektorlara təsir edir.
Xaricdə isə modeli uzaq iqtisadiyyatlara və dünya liderlərinə təsir göstərir. Yeni bir ayaqqabı axtaran gündəlik alıcıdan bəhs etməsək.
Yüz il əvvəl partiya Şanxayda öz üzvlərindən beş qat çox insanı təmsil edən ondan çox insanın iştirakı ilə toplantı keçirmişdi.
O zaman bir əsr ərazilərinin bəzi bölgələrini idarə edən xarici güclərin alçaltmalarından çıxmaq üçün mübarizə aparan yoxsul, bölünmüş bu ölkədə Şanxay kosmopolitanlığı ilə tanınırdı.
İllərlə davam edən siyasi qarışıqlıqdan və vətəndaş müharibəsindən sonra 1949-cu ilin oktyabrına qədər Çin Kommunist Partiyasının lideri Mao Dedun 70 ildən çox dəyişiklik həyata keçirərək Çin Xalq Respublikasının yaradılmasını elan etdi.
Pekində həmin ana çatmaq onilliklər ərzində apardığı döyüşləri davam etdirdi. Partiya ilk günlərində Çini yenidən birləşdirmək və modernləşdirmək üçün Milliyyətçi Partiya və ya Kuomintang ilə müttəfiqlik elan edərək, Yaponiyanın təcavüzünə mane ola bildi.
ABŞ Dövlət Departamentinin tarixinə görə, hər iki tərəf “güclü bir mərkəzi hökumətin qurulmasına mane olan döyüşçülərdən qurtarmaq” üçün də əməkdaşlıq etdi.
1925-ci ildə Milliyyətçi lideri və hörmətli bir ÇKP xadimi San Yat-sen martın 12-də xərçəngdən öldü. Mayın 30-da Çin boyu bir sıra tətil və etiraz aksiyaları zamanı 11 nümayişçi öldürdürülmüşdü. Belə ki, İngilis polisi xarici püskürməyə cavab verməli olmuşdu.
Anti-imperialist qəzəb bir neçə yüz üzvü olan ÇKP-yə 20 000-dən çox üzv qazandırmaqla böyük fayda vermişdi.
Sanın xələfi Çia Kai-Şek 1927-ci ildə kommunistlərin qətliamına səbəb olmuşdu və Moskvanın əməkdaşlıq səylərinə baxmayaraq, iki tərəf vətəndaş müharibəsinə başlamışdı.
1931-ci ilədək Yaponiya Mançuriyanı işğal etdikdə ÇKP qismən zəngin sahiblərdən torpaqlarını mənimsəyərək kəndlilərə bölüşdürərək mərkəzi Çinin kənd yerlərində özünü göstərmişdi.
1935-47-ci illərdə hakimiyyətə gələn Mao Zedun partiyaya kəndin dəstəyini əldə etdi və ÇKP'nin Marksist-Leninizm və Mao Zedong Düşüncəsini şərtləndirən konstitusiya qəbul etməsi ilə 10 000-dən az bir qüvvədən 2.8 milyon üzvə qədər partiyanı genişləndirdi.
Partiyanın sürətlə böyüməsi yeni gələnlər üçün daha çox siyasi və ideoloji təhsilə gətirib çıxardı, hətta Uzun Mart qazilərini də əhatə edən bir təlqin prosesi yaradıldı.
1970-ci ildə Mədəni İnqilabın sosial xaosu fonunda Mao Pekinin elan etdiyi düşmən ABŞ ilə danışmağa hazır olduğunu bildirdi.
ABŞ prezidenti Richard Nikson 21-28 fevral 1972-ci il tarixlərində Çinə səfər edərək Şanxay, Xancou və Pekində oldu və orada Mao ilə görüşdü.
Ölkələr 1979-cu ildə diplomatik münasibətləri normallaşdırdılar. Maonun 9 sentyabr 1976-cı ildə ölümü o vaxtkı ÇKP sədri Den Tsiopin tərəfindən hazırlanan transformasiya islahatları ilə davam edən Mədəni İnqilabı sona çatdırdı.
