Vitse-prezident Kamala Harris gələn həftə Cakartada olacaq və Cənub-Şərqi Asiya Dövlətləri Assosiasiyasının liderləri ilə 10 dövlət qrupunun sədri kimi İndoneziyanın ev sahibliyi etdiyi sammitdə görüşəcək. O, həmçinin ASEAN və ABŞ, Çin, Rusiya, Avstraliya, Hindistan, Yaponiya, Yeni Zelandiya və Cənubi Koreya kimi fərqli tərəfdaşlar qrupunu bir araya gətirəcək Şərqi Asiya Sammitində iştirak edəcək.
ASEAN bir qrup kimi digər ölkələrin daxili işlərinə qarışmama, konsensus əsasında qərar qəbul etmə və qoşulmama prinsiplərinə riayət edir. Bu prinsiplər qrupun gələn həftə keçiriləcək görüşlərdə geosiyasi məsələlərin həllində qeyri-müəyyənliyinə və səmərəsizliyinə töhfə verəcək.
Çin Tayvan və dörd ASEAN üzvü - Vyetnam, Filippin, Malayziya və Bruneyin iddiaları ilə üst-üstə düşən geniş “Doqquz xətt” ilə suların əksəriyyəti üzərində suverenliyə malik olduğunu deyir. Sammitlərdən bir neçə gün əvvəl Pekin Tayvanı, Malayziyanı, Filippini və Hindistanı qəzəbləndirərək iddiasına yeni bir xətt əlavə edən illik “standart xəritəsini” nəşr edib.
Bu mühüm dəniz marşrutu üzrə məcburi davranış kodeksi üçün danışıqlar təxminən otuz ildir ki, davam edir və həlli çətin olaraq qalır. Bu ilin əvvəlində Pekin və ASEAN iddiaçıların, o cümlədən süni adaların tikintisini, Çinin hərbiləşdirilməsi fonunda danışıqları sürətləndirmək üçün yeni təlimatlar barədə razılığa gəlib.
Avqustun əvvəlində Prezident Co Bayden Yaponiya və Cənubi Koreya liderləri ilə regional böhran zamanı vahid üçtərəfli cavab vəd edib və ilk dəfə Pekinin sularda "aqressiv davranışını" açıq şəkildə vurğulayıb.
Harrisin də bu məsələ üzərində dayanacağı gözlənilir.
Ağ Evin mətbuat katibi Karin Jan-Pyer cümə axşamı mətbuat üçün brifinqdə Amerikanın Səsinə bildirib ki, o, "dənizlərin azadlığı, mübahisələrin sülh yolu ilə həlli və beynəlxalq hüquqa, o cümlədən naviqasiya azadlığına riayət edilməsinə" dəstəyi bir daha vurğulayacaq.
2021-ci ildə Bruney, Kamboca və İndoneziyanın sədrliklik dövründə Myanmada baş verən hərbi çevrilişdən bəri minlərlə insan öldürülüb və milyonlarla insan evlərini tərk edib.
İndoneziya, Sinqapur, Vyetnam, Filippin və Malayziya BMT Baş Assambleyasında 2021-ci il qətnaməsi ilə çevrilişi pisləyib, Bruney, Kamboca, Laos və Tayland isə bitərəf qalıb.
ASEAN rotasiya ilə idarə olunduğundan İndoneziya rəhbərliyi Laosa təhvil verdikdə daha da az irəliləyiş gözlənilir.
Ayrı-ayrılıqda üzv dövlətlərin regionda əsas silah tədarükçüsü olan Rusiya haqqında fərqli təsəvvürləri var. Blok Ukraynaya qarşı müharibəyə səssiz reaksiya verib. Onlar Moskvanı qınamadan yalnız münaqişənin nəticəsi ilə bağlı narahatlıqlarını ifadə edib.
Amerikanın müttəfiqləri Sinqapur və Filippin müharibənin ən qatı tənqidçiləridir. Sinqapur Rusiyaya qarşı Qərb sanksiyaları rejiminə qoşulub.
Moskvanın işğalını və müharibənin Qərbin ekspansiyasına qarşı özünümüdafiə aktı olduğu haqda rəvayətləri dəstəkləyən Myanmadır.
Vyetnam, Kamboca və Laosun Kremllə dərin tarixi və müdafiə əlaqələri var. Malayziya, Bruney, İndoneziya və Tayland isə blokun böyük dövlətlərin rəqabəti şəraitində bloka qoşulmamaq ənənəsinə uyğun olaraq neytrallıq layihəsini həyata keçirməyi hədəfləyir.
Keçən il Pnom Pendə ASEAN liderləri ilə görüşündən əvvəl Bayden Rusiyanın Ukraynaya qarşı müharibəsini “amansız” adlandırmışdı.
Cakartada Harrisin eyni dərəcədə güclü dildən istifadə edəcəyi və müharibənin qlobal təsirlərini aradan qaldırmaq üçün çağırışları yeniləyəcəyi gözlənilir.
Forum