Myanmadakı qanlı siyasi böhran və Çinin artan aqressivliyi çərşənbə axşamı İndoneziyanın paytaxtı Cakartada açılan Cənub-Şərqi Asiya Dövlətləri Assosiasiyasının sammitinə kölgə salır.
İndoneziya Prezidenti Coko Vidodo 10 üzvlü regional blokdakı lider həmkarlarına ASEAN-ın heç bir gücə “arxalanmamaq barədə razlığa gəldiyini” və “sülhə nail olmaq üçün öz gəmisinin kapitanları olmalıdır” deyib.
ASEAN 2021-ci il fevralın 1-də ordunun de-fakto lideri Aun San Suu Kyinin demokratik yolla seçilmiş hökumətinin devrilməsindən sonra xaosa qərq olmuş Myanmadakı böhranı həll etmək cəhdlərinə nail ola bilməyib.
Çevrilişdən bir neçə ay sonra ASEAN-ın zorakılığa dərhal son qoyulması, xunta və onun əleyhdarları arasında sülh danışıqları və humanitar yardımın çatdırılmasını ehtiva edən "konsensus"u fayda verməyib.
Myanma xuntasının çevriliş əleyhinə nümayişləri qanla boğması və onilliklər boyu daha böyük muxtariyyət uğrunda mübarizə aparan bir neçə kənd etnik üsyançı qrupunun kömək etdiyi silahlı müqavimət qüvvələrinə ölümcül hava hücumları etməsi ilə ASEAN-ın planı işləməyib.
Çıxılmaz vəziyyət ASEAN-ın bəzi diplomatik dairələrdə əhəmiyyətsiz bir qurum reputasiyasını gücləndirib və üzvləri arasında strategiyasına görə parçalanma yaradıb.
Xuntaya yüksək səviyyəli görüşlər qadağan edilib, lakin Tayland rəsmiləri iyul ayında xunta liderləri ilə təkbətək danışıqlar aparıblar.
Lakin liderlər çərşənbə axşamı Myanmanı 2026-cı ildə ASEAN-a sədrlikdən məhrum etmək və onu Filippinə vermək barədə razılığa gəlib.
Vitse-prezident Kamala Harris də Cakarta görüşündə iştirak edəcək.
O, həmçinin ASEAN və ABŞ, Çin, Rusiya, Avstraliya, Hindistan, Yaponiya, Yeni Zelandiya və Cənubi Koreya kimi fərqli tərəfdaşlar qrupunu bir araya gətirəcək Şərqi Asiya Sammitinə də qatılacaq.
Çin Tayvan və dörd ASEAN üzvü - Vyetnam, Filippin, Malayziya və Bruneyin iddiaları ilə üst-üstə düşən geniş “Doqquz xətt” ilə suların əksəriyyəti üzərində suverenliyə malik olduğunu deyir. Sammitlərdən bir neçə gün əvvəl Pekin Tayvanı, Malayziyanı, Filippini və Hindistanı qəzəbləndirərək iddiasına yeni bir xətt əlavə edən illik “standart xəritəsini” nəşr edib.
Bu mühüm dəniz marşrutu üzrə məcburi davranış kodeksi üçün danışıqlar təxminən otuz ildir ki, davam edir və həlli çətin olaraq qalır. Bu ilin əvvəlində Pekin və ASEAN iddiaçıların, o cümlədən süni adaların tikintisini, Çinin hərbiləşdirilməsi fonunda danışıqları sürətləndirmək üçün yeni təlimatlar barədə razılığa gəlib.
Avqustun əvvəlində Prezident Co Bayden Yaponiya və Cənubi Koreya liderləri ilə regional böhran zamanı vahid üçtərəfli cavab vəd edib və ilk dəfə Pekinin sularda "aqressiv davranışını" açıq şəkildə vurğulayıb.
Harrisin də bu məsələ üzərində dayanacağı gözlənilir.
Forum