Accessibility links

Bülənt Əlirza: “Türkmən qazı Qərbə yox, Rusiyaya gedəcək”


Türkiyənin Baş naziri Rəcəb Tayyib Ərdoğan NABUKKO layihəsinin taleyini müzakirə etmək üçün bu gündən Türkmənistana rəsmi səfərə çıxır. Türkiyə hökümətinin açıqlamasına görə, iki günlük səfərin əsas mövzusu habelə regional əməkdaşlıq məsələləri olacaq. Ankarada belə hesab edilir ki, Türkmənistan qazının Azərbaycan və Türkiyə vasitəsi ilə Avropaya ixracı məsələsi hazırda böyük sual altındadır. Belə ki, son iki ayda Qafqazda baş verən hadisələr qaz layihəsinin də reallığı barədə şübhələri artırıb.
Ankarada yerləşən Avrasiya Strateji Araşdırmalar Mərkəzinin rəhbəri Sinan Oğanın fikrincə, Ərdoğanın Aşqabad səfəri NABUKKO-nun taleyini müəyyən edəcək. Amma cənab Oğan deyir ki, Azərbaycan da bu danışıqlara cəlb edilməlidir.
"Bu günə qədər çox şey danışılsa da, protokollar imzalansa da, Türkmənistanla ciddi bir layihəni hələ də reallaşdıra bilməmişik. Əlbəttə, bunun əsas səbəbi Xəzər dənizindən keçməli olan xəttin heç cür müəyyənləşməməsidir. Türkmən qazının NABUKKO-ya çıxışı üçün yeganə düzgün yol Azərbaycan marşrutudur. Deməli, təkcə Türkiyə-Türkmənistan əlaqələri bu iş üçün azdır. Ona görə də, Azərbaycanı bu prosesə gətirmək lazımdır. Məncə, Tayib Ərdoğanın Türkmənistan səfəri isə NABUKKO xəttinin taleyini müəyyənlirmək üçün önəmlidir".
Türkiyəli analitik deyir ki, indi NABUKKO layihəsi əvvəlkindən daha realdır. Onun fikrincə, Gürcüstandakı hadisələr bu kəmərin təhlükəsizliyi barədə sualları ortadan qaldırıb, belə ki, Gürcüstanın daha Abxaziya və Osetiya kimi problemləri qalmayıb. Və bu ölkədə yaxın illərdə növbəti müharibənin olacağını gözləmək olmaz.
Vaşinqtondakı siyasi dairələrdə isə Rusiyanın Gürcüstana təcavüzündən sonra Orta Asiya və Xəzər qazının Avropaya alternativ yollarla nəqli məsələsində o qədər də nikbinlik müşahidə olunmur. Strateji və Beynəlxalq Araşdırmalar mərkəzinin eksperti Bülənt Əlirza deyir ki, indi NABUKKO layihəsinin vəziyyəti əvvəlkindən daha da zəifdir.
"Türkmənistan qazının Xəzərin altından Azəbaycana, oradan isə Türkiyəya və NABUKKO layihəsilə Avropaya getməsi danışılmışdı. Amma Türkmənistan artıq qazını, çox günam ki Rusiyaya verəcək. Beləliklə, Xəzərin altından keçək kəmər üçün keşmişdə də ehtimal zəif idi, indi daha da zəifdir. Qafqazda müharibə olub. Orada yeni bir kəmər çəkmək üçün pul tapmaq da lazımdır. İndi dünyada qlobal maliyyə böhranı da yaşanır. Bu böhranda kim ola milyardlarla dollarlıq yatırım qoyacaq, bu da sual altındadır. Məncə, qarşıda Azərbaycan qazınını bir hissəsini Türkiyəyə, digər hissəsini bəlkə də, Rusiyaya satacaq. Türkmən qazı Qərbə yox, Rusiyaya gedəcək. Bir tərəfdən də Rusiyanın Türkiyəyə yeni təklifi var: Mavi axının ikincisini çəkmək. Deməli, Türkiyə təkcə Şərq-Qərb xəttində önəmli rol oynamır, o cümlədən Şimal-Cənub layihəsində də Rusiya ilə işbirliyinə girib və onun lobbiçiliyini aparır".
Bülənt Əlirza deyir ki, son iki ayda Qafqazda cərəyan edən hadisələr enerji diplomatiyasının mənzərəsini dəyişib. Və yeni mənzərədə Qərbin o cümlədən Azərbaycan kimi ölkələrin hansı rol oynayacağını bir neçə həftədən sonra Amerikanın yeni prezidenti müəyyənləşdirəcək.

XS
SM
MD
LG