2000-ci ildə Əfqanıstanda Taliban hökumətinin hakimiyyətdə son ilində bir fərmanla tiryək istehsalını demək olar ki, dayandıran sələfindən fərqli olaraq, Talibanın hazırkı ali lideri tiryək istehsalına qadağanı həyata keçirməkdə uğursuz görünür.
Əfqanıstan fermerləri 2021-ci ilin xaşxaş yığımını başa çatdırdıqdan az sonra, aprel ayında Hibətulla Axundzadə xaşxaş becərilməsi və bütün digər narkotiklərin istehsalı, satışı və istifadəsini qadağan edən fərman verdi.
Bu il xaşxaş becərilməsi mövsümü yaxınlaşdıqca, Taliban narkotiklə mübarizə sahəsində əldə etdiyi nailiyyətlərlə bağlı təvazökar bir göstərici təqdim edib.
Talibanın Daxili İşlər Nazirliyinin məlumatına görə, keçən il 100 hektara qədər xaşxaş sahəsi məhv edilib, 2000-ə yaxın narkotik alverçisi həbs edilib, 4270 kiloqram tiryək ələ keçirilib.
Bu rəqəmlər narkotiklə mübarizə sahəsində Taliban rejimini iyirmi il Əfqanıstanda narkotik istehsalının qarşısını alan əvvəlki hökumətdən xeyli geridə qoyur.
BMT-nin məlumatına görə, 2020-ci ildə Əfqanıstan hökuməti narkotik maddələrlə bağlı 3100-dən çox həbs həyata keçirib, təxminən 80 min kiloqram tiryək müsadirə edib və təxminən 1000 hektar xaşxaş sahəsini məhv edib.
“Hazırkı hökumətin niyyətinin həqiqətən də xaşxaşın kökünü kəsmək istəyib-istəmədiyi olduğuna dair ciddi şübhələr var,” Əfqanıstanda narkotiklə mübarizə nazirinin keçmiş müavini və hazırda Arizona Dövlət Universitetinin tədqiqatçısı Cavid Qaem deyir.
“Respublika dövründə təhlükəsizlik böyük problem idi. Polis xaşxaş becərildiyi ərazilərə gedə bilmirdi. Taliban iddia edir ki, bütün ərazilər onların nəzarətindədir. Onlar bunu asanlıqla edə bilməlidir” - deyə, o Amerikanın Səsinə bildirib.
BMT-nin Narkotiklər və Cinayətkarlıqla Mübarizə İdarəsi (UNODC) 2022-ci il üçün Əfqanıstanda tiryək istehsalının illik qiymətləndirməsini hələ açıqlamasa da, tendensiyanın dəyişməz göründüyünü bildirib.
Tiryək istehsalından təxminən 1,8-2,7 milyard dollar arasında əldə edilən gəlir 2021-ci ildə Əfqanıstanın ümumi daxili məhsulunun təxminən 12-14%-ni təşkil edib.
Talibanın hakimiyyətə qayıdışı ilə Əfqanıstan əhalini yoxsulluğa sürükləyən dərin iqtisadi böhrana qərq olub. BMT Əfqanıstan əhalisinin yarısından çoxunun təcili humanitar yardıma ehtiyacı olduğunu bildirib.
“Narkotiklər bu yoxsul ölkədə iqtisadi gəlirin əsas mənbəyi olub” - deyə, Brukinqs İnstitutunun əməkdaşı Vanda Felbab Braun Amerikanın Səsinə bildirib. O, əlavə edib ki, narkotikdən əldə edilən gəlir Taliban üzvlərinə gedir.
Ekspertlərin fikrincə, xüsusən də mövcud iqtisadi şəraitdə narkotik ticarətinə qarşı ciddi addımların atılması Əfqanıstanda yoxsulluğun daha da dərinləşməsinə və Talibana qarşı müxalifətin yaranmasına səbəb ola bilər.
