Əfqanıstan Talibanı yüksək səviyyəli nümayəndələrinin qonşu İranda mühacirətdə olan əsas əfqan müxalifət liderləri ilə görüşdüyünü təsdiqləyib, onları islamçı qrupun yeni yaranan hakimiyyətinə qarşı müqaviməti dayandırmağa və vətənə qayıtdıqları təqdirdə təhlükəsizliyi təmin etməyə çağırıb.
Talibanın xarici işlər naziri vəzifəsini icra edən Əmir Xan Müttəqi Milli Müqavimət Cəbhəsinin (MQC) rəhbəri Əhməd Məsud və Əfqanıstanın keçmiş naziri və əyalət qubernatoru İsmayıl Xanla görüşdə komandasına rəhbərlik edib.
Biz (Taliban) heç kimə təhlükəsizlik və ya başqa problem yaratmaq niyyətində deyilik
Talibanın sözçüsü Bilal Kərimi Tehranda rəqib tərəflər arasında ilk birbaşa qarşılıqlı əlaqənin təfərrüatlarını bölüşərkən Müttəqinin Talibanın bütün əfqanların “müqavimət üçün heç bir səbəb qoymaması” üçün “təhlükəsiz gələcəyi” təmin etməyə çalışdığına dair zəmanətlərini təzələdiyini deyib. ”
Müttəqi özü də Taliban rəsmilərinin İran rəsmiləri ilə iki günlük görüşlərinin sonunda yaydığı video şərhlərdə görüşü təsdiqləyib.
"Bəli, biz İranda komandir İsmayıl Xan və Əhməd Məsudla, eləcə də oradakı digər əfqanlarla görüşdük. Biz onların hamısını əmin etdik ki, onlar Əfqanıstanda azad və təhlükəsiz yaşaya bilərlər. Biz (Taliban) heç kimə təhlükəsizlik və ya başqa problem yaratmaq niyyətində deyilik” - deyə, Talibanın baş diplomatı bildirib.
Hələ ki, etnik tacik Məsud və Xandan şərh almaq mümkün olmayıb.
Əfqanıstanda əksəriyyəti etnik puştunlar təşkil edirr. Taliban milli siyasi barışığı təşviq etmək və Kabildəki hakimiyyətə legitimlik verilməsini nəzərdən keçirməzdən əvvəl bütün əfqanların insan hüquqlarına hörmət edən inklüziv hökumət yaratmaq üçün qonşu ölkələrin və bütövlükdə dünya ictimaiyyətinin təzyiqi altındadır.
İslamçı qrup ABŞ-ın başçılıq etdiyi xarici qoşunların qalan hissəsi təxminən 20 ildən sonra ölkədən çıxdıqdan sonra avqustun ortalarında Əfqanıstanda hakimiyyəti Qərbin dəstəklədiyi hökumətdən ələ keçirib.
Milli Müqavimət Qüvvələri (NRF) hakimiyyətin dəyişdirilməsinə qarşı çıxıb və o vaxtdan Kabilin şimalında müqavimətin qalası olan Pəncşirdə və onun ətrafında iki tərəf arasında şiddətli toqquşmalar baş verib.
Keçmiş Əfqanıstan rəsmisi, analitik Torek Fərhadi İranın ev sahibliyi etdiyi danışıqları alqışlayıb.
“Əfqanıstanın daxili gərginliyinin danışıqlar yolu ilə həllinə ehtiyacımız var idi. İkinci və ən vacib məsələ Talibanın qərar qəbul etmə səviyyələrində qeyri-Taliban (qruplar) üçün siyasi iştiraka qapıları açması olacaq. Bu, Əfqanıstanda uzunmüddətli sabitliyi təmin edəcək” - deyə, Fərhadi əlavə edib.
ABŞ rəsmiləri noyabr ayında NRF-nin ABŞ-da siyasi lobbiçilik üçün Ədliyyə Nazirliyində qeydiyyatdan keçdiyini təsdiqləyib. Dövlət Departamentinin sabiq sözçüsü qərarın qeydiyyatdan keçən şəxs tərəfindən verildiyini izah edib. Sözçü bunun üçün Ədliyyə Nazirliyi və ya ABŞ-ın hər hansı digər dövlət qurumu tərəfindən əlavə hərəkət və ya təsdiq tələb etmədiyini deyib.
Taliban siyasətlərinin tənqidini rədd edir və hökuməinin bütün əfqanları təmsil etdiyini bildirir. Taliban liderləri son 20 ildə ABŞ tərəfindən qurulmuş hökumətdə xidmət etmiş hər hansı əfqan siyasi xadiminin Nazirlər Kabinetinə daxil edilməsi imkanını dəfələrlə istisna edib.
Heç bir ölkə Kabilin yeni hökumətini tanımayıb. İslamçı qrupun hakimiyyətə qayıdışı Birləşmiş Ştatlar və digər Qərb dövlətlərini yardımdan asılı olan ölkə üçün qeyri-humanitar maliyyələşdirməni dərhal dayandırmağa və Əfqanıstanın 9,5 milyard dollarlıq xarici pul ehtiyatlarını dondurmağa gətirib çıxarıb.
Taliban liderlərinə qarşı cəza tədbirləri və uzun müddətdir davam edən beynəlxalq sanksiyalar Əfqanıstanda illərdir davam edən müharibələr, təbii fəlakətlər və yoxsulluq nəticəsində yaranan humanitar böhranı daha da dərinləşdirərək, milli iqtisadiyyatı iflasa uğratmaq həddinə çatdırıb.
Xarici hökumətlər o vaxtdan bəri Talibanla humanitar yardımı genişləndirmək və ölkədə iqtisadi çöküşün qarşısını almağa kömək etmək üçün yeni hökuməti rəsmən tanımaqdan qaçınmaqla necə məşğul olmağı düşünməyə çalışırlar.
İran Xarici İşlər Nazirliyi bazar ertəsi bildirib ki, Talibanın həftəsonu səfəri İranın yeni Kabil hökumətinin rəsmən tanınması demək deyil. Bununla belə, İran mediası İranın xarici işlər naziri Hüseyn Əmirabdollahiandan sitat gətirib, Vaşinqtonu dondurulmuş pul ehtiyatlarına görə tənqid edib və Əfqanıstanda iqtisadi və humanitar şəraitin yaxşılaşdırılmasına kömək etmək üçün onların azad edilməsini tələb edib.
Bəzi təhlilçilər əfqan qadınlarının və hökumət tənqidçilərinin hüquqlarına qarşı təzyiqlərin artdığını, habelə qrupun ölkəyə nəzarəti ələ keçirməsindən sonra elan etdiyi ümumi amnistiyaya baxmayaraq, keçmiş məmurların qisas məqsədilə öldürülməsi xəbərlərini əsas gətirərək Talibanın təhlükəsizlik təminatına şübhə ilə yanaşır.
