Birləşmiş Millətlər Təşkilatının 35 ölkədən ibarət İdarə Heyəti yeni qətnamə qəbul edərək, İrandan agentliklə əməkdaşlığı təcili şəkildə təkmilləşdirməyi və İrana yeni nüvə danışıqlarına təzyiq məqsədi daşıyan "hərtərəfli" hesabat tələb edib.
Qətnaməni təklif edən Britaniya, Fransa, Almaniya və Birləşmiş Ştatlar İranın silah istehsalına yaxın uran ehtiyatını məhdudlaşdırmaq üçün atdığı addımı qeyri-kafi və qeyri-səmimi adlandırıb. Diplomatlar bildiriblər ki, İranın bu addımı qətnamənin ləğvi ilə bağlıdır.
İran bu kimi qətnamələrə qarşı sərt davranmağa meyllidir və qətnaməyə eyni cavab verəcəyini bildirib.
İran Beynəlxalq Atom Enerjisi Agentliyinin İdarə Heyətinin tənqidlərindən sonra nüvə fəaliyyətlərini gücləndirib və qurumun nəzarətini azaldıb.
Çin, Rusiya və Burkina Faso mətnin əleyhinə, 19 ölkə lehinə səs verib, 12 ölkə bitərəf qalıb.
BAEA və İran arasında uzun müddətdir ki, bir sıra məsələlərdə, o cümlədən rəsmi Tehranın elan olunmamış ərazilərdə aşkar edilmiş uran izlərini izah etməməsi, ötən il agentliyin uranın zənginləşdirilməsi üzrə aparıcı ekspertlərinin çoxunun İranın təftiş qrupunda iştirakına qadağa qoyması və onun agentliyin monitorinqini genişləndirməkdən imtina etməsi ilə narazılıq mövcuddur.
Qətnamədə 2022-ci ilin noyabrında qəbul edilmiş qətnamədən İranın uran izlərini izah etməsinin və BAEA-nin zəruri hallarda nümunələr götürməsinə icazə verməsinin "vacib və təcili" olduğu ifadə edilir. Bu ilin iyununda qəbul edilmiş qətnamə də eyni mahiyyətdə olub.
Yeni mətndə BAEA-dən “İranın nüvə proqramı ilə bağlı keçmiş və indiki həll edilməmiş məsələlərlə bağlı elan edilməmiş nüvə materialının mümkün mövcudluğu və ya istifadəsi ilə bağlı hərtərəfli və yenilənmiş qiymətləndirmə, o cümlədən bu məsələlər üzrə İranın BAEA ilə əməkdaşlığının tam təsviri tələb olunur."
Qərb gücləri ümid edirlər ki, 2025-ci ilin yazına qədər təqdim edilməsi gözlənilən hesabat, nüvə fəaliyyətlərinə yeni məhdudiyyətlərlə bağlı danışıqlar aparmasına təzyiq göstərəcək. Onlar bu məhdudiyyətlərin 2015-ci ildə dünya qüdrətləri ilə əldə olunan razılıqdakı məhdudiyyətlər qədər genişmiqyaslı olacağını gözləmirlər. O zamankı prezident Donald Tramp 2018-ci ildə ABŞ-ı gəmin razılıqdan geri çəkdi.
Trampın yanvar ayında prezident vəzifəsinə qayıtmağa hazırlaşdığı və İranın artıq uranın zənginləşdirilməsini razılaşmada qeyd olunan hüdudlardan xeyli çox genişləndirdiyi bir vaxt Trampın gələn ilin oktyabr ayında hazırkı məhdudiyyətlər qaldırılmadan yeni limitlərin müəyyən edilməsinə yönəlmiş danışıqları dəstəkləyib-dəstəkləməyəcəyi bəlli deyil.
O zamana qədər yeni limitlər razılaşdırılmasa, bu hesabat 2015-ci il razılaşması çərçivəsində məsələnin BMT Təhlükəsizlik Şurasına göndərildiyi və saziş çərçivəsində qaldırılan sanksiyaların yenidən tətbiq olunduğu prosesi gücləndirmək üçün istifadə edilə bilər.