Accessibility links

Nüvə danışıqlarının bərpası öncəsi İran kosmosa raket göndərib


İranın dövlət televiziyası bazar günü Tehranın dünya gücləri ilə nüvə sazişi ilə bağlı dayandırılmış danışıqların yenidən başlaması ərəfəsində Tehranın kosmosa bərk yanacaqla işləyən raket buraxdığını bildirib. Buna Vaşqinton tərəfindən irad tutulub.

Raketin nə vaxt və harada buraxıldığı bəlli deyil, lakin bu xəbər peyk fotoşəkillərində İranın Semnan əyalətindəki İmam Xomeyni Kosmodromunda hazırlıqların görülməsindən sonra verilib.

Dövlət mediası Tehranın nüvə proqramı ilə bağlı gərginliyin artması fonunda partlayışın dramatik görüntülərini yayımlayıb. İran daha əvvəl etiraf etmişdi ki, ilk dəfə ötən ilin fevralında kosmosa çıxardığı peyk daşıyıcı raket üçün əlavə sınaqlar planlaşdırır.

İranın Müdafiə Nazirliyinin sözçüsü Əhməd Hüseyni 25,5 metr uzunluğundakı Zülcanə raketinin 220 kiloqramlıq peyk daşıya biləcəyini və yerin aşağı orbitində məlumat toplayacağını və İranın kosmik sənayesini inkişaf etdirəcəyini bildirib. Zülcanə adı Məhəmməd peyğəmbərin nəvəsi İmam Hüseynin atının adı olub.

Ağ Ev İranın bəyanatından xəbərdar olduğunu bildirib və bu addımı "faydasız və sabitliyi pozan" addım kimi tənqid edib. Ağ Ev İranın ballistik raket proqramında gələcək irəliləyişlərin qarşısını almaq üçün sanksiyalardan və digər tədbirlərdən istifadə etməyə sadiq olduğunu bildirib.

Raketin buraxılışı Avropa İttifaqının xarici siyasət şğbəsinin rəhbəri Josep Borrellin İranın nüvə proqramı ilə bağlı aylardır dayandırılmış danışıqları canlandırmaq üçün Tehrana səfərindən bir gün sonra baş verib.

Tehranın Vaşinqtondan hərbiləşdirilmiş İnqilab Keşikçiləri Qvardiyasına qarşı sanksiyaları ləğv etməsi tələbi də daxil olmaqla, bir neçə mühüm problem hələ də qalır.

Borrell şənbə günü nüvə sazişi ilə bağlı danışıqların yaxın günlərdə adı açıqlanmayan Fars körfəzindəki bir ölkədə davam etdiriləcəyini, İran mediası isə Qətərin danışıqlara ev sahibliyi edəcəyini bildirib.
Keçmiş prezident Donald Tramp 2018-ci ildə ABŞ-ı nüvə sazişindən çıxarıb və İrana qarşı sarsıdıcı sanksiyaları bərpa edib. Tehran buna cavab olaraq nüvə fəaliyyətini xeyli sürətləndirib və indi uranı silah səviyyəsinə həmişəkindən daha yaxın zənginləşdirir.
Beynəlxalq ictimaiyyətin nüvə proqramına baxışını məhdudlaşdıran növbəti gərginlikdə İran bu ay nüvə obyektlərindən Beynəlxalq Atom Enerjisi Agentliyinin iyirmidən çox kamerasını yığışdırıb.
Agentliyin direktoru bu addımı parçalanmış nüvə sazişinə "ölümcül zərbə" adlandırıb.
Tehranın raket buraxılışları nüvə sazişinin iflasa uğraması fonunda Vaşinqtonda təşviş yaradıb. ABŞ xəbərdarlıq edir ki, bu buraxılış BMT Təhlükəsizlik Şurasının İranı nüvə silahı daşıya bilən ballistik raketlərlə bağlı hər hansı fəaliyyətdən çəkinməyə çağıran qətnaməsinə ziddir.
ABŞ kəşfiyyatının mart ayında dərc edilən 2022-ci il üçün təhlükə qiymətləndirməsində belə bir peyk daşıyıcısının İran üçün qitələrarası ballistik raket kimi "oxşar texnologiyalardan" istifadə üçün "vaxt cədvəlini qısaldığı" iddia edilir.
Uzun müddətdir ki, nüvə silahı əldə etmək istəmədiyini bəyan edən İran peyk buraxılışlarını davam etdirir və raket sınaqlarının hərbi komponentə malik olmadığını deyir.
İran hökuməti kosmosa diqqətini artırıb, orbitə bir neçə qısamüddətli peyk göndərib və 2013-cü ildə kosmosa meymunu göndərsə də, proqram son vaxtlar çətinliklərlə üzləşib.
Peyk daşıyan raket növü Simurq proqramı üçün ardıcıl beş uğursuz buraxılış olub. 2019-cu ilin fevralında İmam Xomeyni Kosmodromunda baş verən yanğında da üç tədqiqatçı həlak olub.
Zülcanə raketinin buraxılması üçün hazırlıqlarda istifadə edilən buraxılış meydançası 2019-cu ilin avqustunda hətta o vaxtkı prezident Trampın diqqətini çəkən partlayışdan sonra yara izi olaraq qalır.
Fevral ayına aid peyk görüntüləri bu ilin əvvəlində Zülcanənin uğursuz olacağına sübüt idi, baxmayaraq ki, İran bunu qəbul etmirdi.
Bu arada İranın hərbiləşdirilmiş İnqilab Keşikçiləri Qvardiyası 2020-ci ilin aprelində orbitə uğurla peyk çıxarmaqla özünün gizli kosmik proqramını üzə çıxarıb. Qvardiya İranın nizami silahlı qüvvələrinə paralel olaraq öz hərbi infrastrukturunu idarə edir.
XS
SM
MD
LG