İraqa qarşı herbi emeliyyatlar başlasa, müttefiq dövletler regionda siyasi nüfuza malik etnik qruplardan istifade ede bilerler. İraqın şimalında yaşayan kürdler Seddam Hüseyn rejiminin devrilmesinde hansı rol oynayırlar ve bu, Yaxın Şerqde geo-siyasi veziyyete nece te’sir ede biler? İlk baxışda, İraq kürdleri ve Efqanıstanın Şimal Alyansı arasında oxşar cehetlerin olduğu görünür. Sıralaraında minlerle silahlı olan 3 milyonluq İraq kürdleri Bağdadda rejimin deyişmesinde müttefiqlere kömek ede bilecek yegane müxalif qrup kimi qiymetlenidirilirler. Lakin tehlilçiler İraqda onların malik olduğu siyasi desteyi nezere aldıqda, İraq kürdleri ile Efqanıstanda Şimal Alyansını eynileşdirmeyin düzgün olmadığını deyirler. Vaşintondakı Yaxın Şerq insitutunda Türkiye ararşdırmaları proqramlarının koordinatoru Soner Çaptay.
“Şimal Alyansı Efqanıstanda ölkenin bütün yerlerinden müxtelif adamları birleşdiren ve demek olar ki, bütün efqan xalqının maraqlarını ifade eden bir birlik idi. İraq kürdleri ise İraqda ölkenin yalnız kürd azlığını temsil edir. Ona göre de İraq kürdleri ehalisinin esas hissesini ereblerin teşkil etdiyi bir ölkede İraqın milli maraqlaranı temsil ede bilmir. Bu, fikrimce, ciddi etnik problem ola biler.”
Bununla bele, tehlilçiler İraq kürdlerinin gelecekde ölkenin siyasi heyatında mühüm rol oynaya bileceyi fikrini söyleyirler. Bu ise qonşu Türkiye, İran ve Suriyada Seddam Hüseynden sonrakı dövrde özlerine muxtariyyet isteyen İraq kürdlerinin siyasi planlarına göre narahatlıq yaradır. Amerikanın regionda mühüm müttefiqi Türkiye İraqın şimalında müsteqil kürd dövletinin yaranması ile ölkede yaşayan 12 milyon kürdün eyni teleble çıxış etmesinden xüsusile narahatdır. Türkiyenin resmi nümayendeleri kürdlerin siyasi planlarına yol vermemek üçün regiona herbi qüvve gönderilmesi haqda xeberdarlıq etmişler. Türkiyenin narahatlığına esas sebeb hem türkler, hem de kürdler üçün medeni baxımdan mühüm ehemiyyet kesb eden neftle zengin Kerkük şeheridir. Siyasi maraqların kesişdiyi bu meseleleri müttefiq qüvveler nece hell etmek fikrindedirler? Vaşinqtondakı Corc Taun uniersitetininde Türkiye tedqiqatları institutunun direktoru Sebri Sayari.
“Türkler Birleşmiş Ştatlara Seddam Hüseyne qarşı herbi emeliyyatlarda kömek etmeyin müqabilinde İraqın şimalında kürdlere muxtariyyet meselesinde ciddi qarantiylar isteyecekler. Fikrimce, onlara bele qarantiyalar verilmese Birleşmiş Ştatlarla elbir olmayacaqlar. Kürd dövletinin yaranması Türkiyede arzuolunmazdır. Bir de ki hesab edirem ki, Türkiyenin herbiçileri de bunun eleyhinedirler.”
Bütün bunlarla yanaşı, tehlilçiler kürdlerin özlerinin bu müsteqilliye hazır olub-olmaması meselesini ortalığa atırlar. “İster İraqda federasiya terkibinde olsun, isterse müsteqil dövlet, kürdlerin malik olduğu qurum zeif olacaq.” Yaxın Şerq meseleleri üzre ekspert Soner Çoptay.
“Zeif dövletler Yaxın Şerde yaxşı inkişaf ede bilmirler. Meselen, Livanı götürek. İraqın şimalında kürdlerin yaratdığı qurum regionda güclü dövletlerin fealiyyetlerinden asılı olacaq. Kürd dövleti yaransa onun dörd qonşusundan biri Türkiye, digerleri ise Yaxın Şerqin üç yaramaz dövleti İraq, İran ve Suriya olacaq. Kürdlerin müeyyen me’nada qapalı eraziye malik olduğunu nezere alsaq, bu, çox zeif ve asılı bir dövlet olacaq. Onun yaramaz dövletlerin elinde girov olmayacağına qarantiya yoxdur.”
Tehlilçilerin demek olar ki, hamısı bir fikirle razıdırlar ki, İraqda müttefiqlerin her hansı herbi kampaniyasında İraq kürdleri iştirak edecekler. Lakin hem kürdleri, hem de onların qonşularını razı salmaq meselesine geldikde, bu, belke de Seddam Hüseyn rejimini devirmekden daha çetin bir iş ola biler.