“Makkeyn orijinal və ikonik Amerikan idi. Onun əfsanəvi püskürtüsü, qızmar səmimiyyəti var idi. Bir vaxtlar olduğu matros kimi söyüş söyər, dostları və qanunverici yoldaşları ilə bərabər kazinoda gecəyarıyadək vaxt keçirərdi. O, hər iki partiyanın üzvləri ilə toqquşar, tənqidçilərinə məhəl qoymazdı. Sevimli deyimi o idi ki, hərçənd ki, heç kəs onu Miss Kainatla çaşbaş salmazdı, heç kəs onu üzüyolalıqda ittiham edə bilməzdi. Siyasi instinktləri qüsursuz deyildi, ancaq prinsiplərindən heç vaxt çəkilməzdi. 2008-ci ildə uğursuz prezident kampaniyasına seçdiyi “Birinci Vətən” devizi ömrünün axırınadək aktuallığını qoruyub saxladı,” Times jurnali Senator Con Makkeynin Amerika üçün şəxsiyyət olaraq dəyərini təsvir edir.
Vyetnamlıların sərbəst buraxılmaq təklifini tədd edəndə, o, intensiv işgəncələrə məruz qalacağından agah idi. Amma o, bunu etdi. Onun şərəf haqda anlayışı başqa seçim qoymurdu
Avqustun 25-də vəfat edən 81 yaşlı Senator Con Makkeyn ABŞ ali qanunverici palatası olan Senatın 100 üzvündən bir idi. Ancaq onun Amerikanın siyasi həyatındakı rolu hətta dünyanın ən eksklüsiv klubu adlanan Senata üzvlüyü də xeyli adlayırdı. Əksər amerikalıların nəzərində Makkeyn təkcə senator, yaxud prezidentliyə namizəd deyildi. O, Amerika xarakterini, düşüncəsini və əzəmətini özündə əks etdirən bir lider idi.
Hərbi pilot, müharibə əsiri, senator və prezidentliyə namizəd olaraq Makkeyn haqda çox yazılıb. Lakin təhlilçi Ceffri Qoldberqin Makkeyn haqda hisslərini ifadə etmək üçün seçdiyi bir meyar xüsusi diqqət cəlb edir.
“Bu, mənim 40 il öncə Holokostdan sağ qurtulmuş bir şəxsdən öyrəndiyim və sadəcə bir sualdan ibarət testdir “Əgər nasistlər nə vaxtsa qayıtsaydı, qeyri-yəhudi dostlarınızdan hansı öz həyatını riskə qoyaraq sizi xilas edərdi?”
Makkeynin komplimentə cavabı maraqlı idi: “Mən düşünmək istərdim ki, ən ağır anlarda düzgün seçimi edərəm, ancaq adam imtahana çəkilənədək bilmir.”
Qoldberq üçün bu cavab “absurd” səslənirdi. Öz sözlərinə görə “çox az adam Con Makkeyn kimi imtahana çəkilib, olduqca az adam Makkeyn kimi bu imtahandan üzüağ çıxıb.”
Yüksək rütbəli admiralın oğlu olaraq Vyetnamda əsir düşəndə düşmənləri Makkeyni buraxmaqla Amerika üzərində propaqanda qələbəsi qazanacaqlarına ümid edirdilər. Makkeyn isə fərqli düşünürdü. O, vaxtından əvvəl, növbədənkənar (həmin vaxt əsirlər çəkdikləri cəza müddətinə uyğun olaraq sıralı qaydada azad olunurdu) azad olmaq təklifini rədd etdi.
“Vyetnamlıların təklifini tədd edəndə, o, intensiv işgəncələrə məruz qalacağından agah idi. Amma o, bunu etdi. Onun şərəf haqda anlayışı başqa seçim qoymurdu,” Qoldberq söhbəti xatırlayır.
Makkeynin həmin anlar barədə təvazökar ton sərgiləyir: “Mən həyatımda kifayət qədər səhvlər etmişəm ki, bunun həmişə seçim olduğunu dərk edim. Mən inanmaq istərdim ki, nə lazımdırsa onu da edərdim, ancaq qorxu insanı dəhşətli əməllərə vadar edir.”
Senatorun birmənalı şəkildə keçirdiyi hisləri ifadə etməməsinə tab gətirməyən Qoldberq dillənir: “Mən əminəm ki, siz Ann Frankı xilas etmək üçün nasistləri öldürərdiniz”.
“Bu mənim üçün şərəf və imtiyaz olard,” deyə Makkeyn nəhayət gülümsəyir.
“Bu cəsarət və dürüstlük Amerika hərbi qüdrətini tarixdə yeni bir şeyə çevirib – xeyirin tərəfində dayana qüvvə. Bu cəsarət və dürüstlük idi ki, Amerikanı tarixi bir səyahətə çıxarmışdı – ölüm düşərgələrinin azad edilməsi, ekstremizmə qarşı mübarizədə sayıqlıq, yalnız azadlıqdan doğan həqiqi sülh uğrunda çalışmaq”
“Mən Səddama nifrət edirdim,” deyə Makkeyn 2003-cü ildə İraqa hərbi müdaxiləyə verdiyi dəstəyi izah edir. “O, qətl vasitəsilə insanları idarə edirdi. Bəs biz Hitlerdən öyrənmədik ki, adamların bu cür özbaşınalığına imkan vermək olmaz?”
İraq müharibəsindən sonra baş qaldıran qanlı münaqişə və zorakılıqlar Makkeyndə dərin iz buraxmışdı. Lakin o, günahın böyük hissəsini hərbi əməliyyatı sonadək uğurla yerinə yetirməkdə borclu olan, lakin bu işdə səriştəsizlik nümayiş etdirən Pentaqon rəhbərliyində, konkret olaraq Müdafiə Naziri Donald Ramsfelddə görürdü. Makkeynin anlamında Səddamdan azad edilmiş İraq bütün Yaxın Şərq üçün bir demokratiya nümunəsinə çevrilməli id.
“Makkeynin zəif adamlar üzərində acizəzalımlıq edən diktatorlara dərin antipatiyası vardı,” Qoldberq yazır. Bu xüsusda Senator Makkeynlə Prezident Barak Obama arasında Putin Rusiyasına gəldikdə ciddi fikir ayrılığı mövcud idi.
Obama Ukrayanda baş verənlərə daha ehtiyatlı mövqe sərgiləməyə, Putinə əlavə provokasiya üçün bəhanə verməməyə üstünlük veririd. Makkeynin nəzərində isə Putin kimi liderlər yalnız güc dilini dərk edirdi və onlarla məhz bu dildə danışılmalı idi. O baxımdan Makkeyn Rusiyaya qarşı vuruşan Ukraynaya güclü hərbi yardım göstərilməsinin tərəfdarı idi.
“Adamlar öz azadlıqları uğrunda vuruşanda biz onlarla çiyin-çiyinə dayanmalıyıq,” Makkeyn deyirdi. “Dünyada haradasa həmişə bir Putin var, və bizim vəzifəmiz Tanrının bizə verdiyi var gücümüzlə onlara qaşı çıxmaqdır.”
